Nếu đang nghiên cứu về vị thế pháp lý hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, bạn cần hiểu rõ cơ quan nhà nước hành chính là gì, cơ quan nào là cơ quan hành chính nhà nước cũng như biết cách phân tích được các điểm đặc trưng của cơ quan hành chính nhà nước. Hãy cùng Tino Group khai thác sâu hơn về chủ đề này qua bài viết dưới đây nhé!
Tìm hiểu tổng quan về cơ quan hành chính nhà nước
Cơ quan hành chính nhà nước là gì?
Cơ quan nhà nước về cơ bản là một tổ chức được thành lập và hoạt động theo các nguyên tắc, trình tự nhất định. Đồng thời, các cơ quan này cũng sở hữu những quyền lực nhà nước, được quy định trong văn bản pháp luật. Nhờ đó, các cơ quan hành chính nhà nước có thể thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của nhà nước.
Trên thực tế, cơ quan hành chính nhà nước là bộ phận hợp thành của bộ máy nhà nước, được thành lập để thực hiện việc quản lý hành chính nhà nước. Vai trò của cơ quan hành chính nhà nước sẽ được xác định dựa trên việc nghiên cứu địa vị pháp lý hành chính. Quá trình nghiên cứu này được thực hiện với tư cách là chủ thể của pháp luật hành chính và chủ thể của quan hệ pháp luật hành chính trong quản lý hành chính nhà nước.
Trong quá trình tham gia vào quan hệ pháp luật hành chính, cơ quan hành chính sẽ trở thành chủ thể quản lý hành chính nhà nước – chủ thể mang quyền lực nhà nước hay đối tượng quản lý hành chính nhà nước chủ thể không mang quyền lực hành chính tuỳ vào từng trường hợp cụ thể.
Tuy nhiên, dù là tư cách nào, cơ quan hành chính là nước vẫn là chủ thể cốt yếu và quan trọng nhất trong quan hệ pháp luật hành chính.
Phân loại cơ quan hành chính nhà nước
Có 3 cách phân loại cơ quan hành chính nhà nước, bao gồm:
- Căn cứ vào phạm vi lãnh thổ.
- Căn cứ vào thẩm quyền.
- Căn cứ vào nguyên tắc của tổ chức và cách giải quyết công việc.
Căn cứ vào phạm vi lãnh thổ
- Cơ quan hành chính nhà nước ở cấp độ TW bao gồm: Chính phủ, các bộ và cơ quan ngang bộ.
- Cơ quan hành chính nhà nước ở cấp độ địa phương: UBND các cấp, các cơ sở, phòng ban,…
Căn cứ vào thẩm quyền
- Cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chung bao gồm: Chính phủ và UBND các cấp,…
- Cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chuyên môn bao gồm: Bộ và các cơ quan ngang bộ,…
Căn cứ vào nguyên tắc của tổ chức và cách giải quyết công việc
- Cơ quan hành chính nhà nước tổ chức và hoạt động theo chế độ tập thể lãnh đạo bao gồm: Chính phủ và UBND các cấp.
- Cơ quan hành chính nhà nước tổ chức và hoạt động theo chế thủ trưởng một người bao gồm: Chính phủ và UBND các cấp.
Cơ quan hành chính nhà nước có những điểm đặc trưng nào?
Về bản chất, cơ quan hành chính nhà nước là một bộ phận thuộc bộ máy nhà nước. Vì vậy, các cơ quan này sẽ sở hữu những đặc trưng chung của bộ máy nhà nước như sau:
- Khi tham gia vào các mối quan hệ pháp luật nhằm thực hiện quyền và nghĩa vụ pháp lý với mục đích hướng đến lợi ích công, cơ quan hành chính sẽ có quyền nhân danh là Nhà nước.
- Hệ thống cơ quan hành chính nhà nước sẽ có cơ cấu tổ chức tương ứng với nhiệm vụ, chức năng và quyền hạn do pháp luật quy định.
- Cơ quan hành chính nhà nước được thành lập và vận hành trên những quy định của Pháp luật. Các cơ quan này sẽ có nhiệm vụ, thẩm quyền riêng và sở hữu những mối quan hệ phối hợp trong quá trình thực thi công việc được giao.
- Đội ngũ cán bộ, công chức từ các đợt tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc bầu cử chính là nguồn nhân sự chính của cơ quan hành chính nhà nước theo quy định của Luật Cán bộ, công chức.
- Cơ quan hành chính nhà nước được thành lập từ trung ương đến cơ sở và đứng đầu là Chính phủ. Từ đó, hệ thống hình thành nên một chỉnh thể thống nhất và được tổ chức theo thứ bậc, có mối quan hệ mật thiết với nhau về hoạt động, tổ chức để thực thi quyền quản lý hành chính nhà nước.
- Cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền được quy định theo cơ sở lãnh thổ, ngành hoặc lĩnh vực chuyên môn mang tính tổng hợp. Đây chính là quyền và nghĩa vụ pháp lý hành chính được giới hạn trong phạm vi hoạt động chấp hành và điều hành.
- Cơ quan hành chính nhà nước sẽ trực tiếp hoặc gián tiếp trực thuộc cơ quan quyền lực nhà nước cùng cấp. Đồng thời, hệ thống cơ quan này sẽ chịu sự giám sát, báo cáo công tác trước cơ quan quyền lực nhà nước.
- Cơ quan hành chính nhà nước sở hữu hệ thống đơn vị cơ sở trực thuộc – nơi trực tiếp tạo ra của cải, vật chất cho xã hội. Phần lớn các cơ quan có chức năng quản lý hành chính đều có đơn vị cơ sở trực thuộc.
Cơ quan nào là cơ quan hành chính nhà nước?
Quá trình hình thành và phát triển của cơ quan hành chính nhà nước phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Trong đó, yếu tố quan trọng nhất là đặc điểm của tổ chức quyền lực nhà nước, đặc điểm phát triển nền kinh tế – xã hội, văn hoá, địa lý, dân cư và khoa học kỹ thuật. Tuỳ thuộc vào từng giai đoạn lịch sử và chế độ, việc quản lý nhà nước sẽ được thực hiện theo các tiêu chí khác nhau.
Nhìn chung, các cơ quan hành chính nhà nước có mối quan hệ cộng sinh, tạo thành một hệ thống đồng bộ và toàn vẹn. Trong bộ máy nhà nước, mỗi cơ quan hành chính đóng vai trò như một “mắt xích” không thể thiếu.
So với các hệ thống trong bộ máy nhà nước, cơ quan hành chính nhà nước có tính liên tục và bền chặt hơn. Đồng thời, bởi tính chất thống nhất về chức năng nghiệp vụ như quản lý nhà nước, chấp hành và điều hành, chính phủ sẽ là cơ quan đầu não, giữ vai trò chỉ đạo, điều khiển các cơ quan hành chính nhà nước.
Để giải đáp câu hỏi: “Cơ quan nào là cơ quan hành chính nhà nước”, chúng ta sẽ căn cứ theo Quy định tại Hiến Pháp 2013, cụ thể như sau:
- Ở cấp Trung ương, cơ quan hành chính nhà nước bao gồm Chính phủ, Bộ, cơ quan ngang Bộ và một số cơ quan khác thuộc Chính phủ. Trong đó, Bộ và các cơ quan ngang Bộ (cơ quan cấp Bộ) là cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền chuyên môn ở trung ương. Đây là cơ quan chuyên môn được tổ chức theo chế độ thủ trưởng 1 người. Bộ trưởng hoặc Chủ nhiệm uỷ ban là người đứng đầu. Nhiệm vụ của các cơ quan cấp Bộ là quản lý nhà nước theo ngành (quản lý chức năng và quản lý liên ngành) hay đối với lĩnh vực (quản lý tổng hợp) trên phạm vi toàn quốc (Căn cứ theo Điều 99 Hiến pháp 2013).
- Cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương là cơ quan hành chính đại diện cho chính quyền ở địa phương. Theo đó, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương được chia thành 3 cấp độ:
- Cơ quan hành chính nhà nước cấp tỉnh: tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương;
- Cơ quan hành chính nhà nước cấp huyện: huyện, quận, thị xã và thành phố trực thuộc tỉnh;
- Cơ quan hành chính cấp xã: xã, phường và thị trấn.
- Cơ quan cơ sở trực thuộc bộ máy hành chính nhà nước hợp thành. Tuy nhiên, các cơ quan này không phải là cơ quan hành chính nhà nước nhưng chúng nằm trong hệ thống của cơ quan hành chính nhà nước. Những đơn vị cơ sở trực thuộc cơ quan hành chính nhà nước tổ chức và hoạt động dưới sự kiểm soát của cơ quan hành chính nhà nước chia phân thành 2 loại:
- Đơn vị hành chính sự nghiệp: Đây là các bệnh viện, trường học,…, sở hữu tài sản riêng, có tập thể cán bộ, công nhân viên chức kỹ thuật, chuyên môn và hoạt động dựa vào ngân sách nhà nước.
- Đơn vị sản xuất kinh doanh bao gồm các xí nghiệp, liên hiệp xí nghiệp, các công ty, tổng công ty, lâm trường,… Đây là những đơn vị, tổ chức quản lý kinh tế trực tiếp sản xuất ra của cải, vật chất cho xã hội, vận hành theo nguyên tắc hạch toán kinh tế.
Cơ quan nào là cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền cao nhất?
Cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là Chính phủ. Theo đó, Chính phủ là thiết chế chính trị nắm quyền hành pháp dựa trên nguyên tắc thống nhất quyền lực nhà nước. Chính phủ có sự phân công, phân cấp rõ ràng giữa 3 quyền: lập, hành và tư pháp. Chức năng cụ thể của Chính phủ là:
- Lập quy định để thực hiện các luật do cơ quan lập pháp thiết lập.
- Đảm nhiệm quản lý công việc hằng ngày của nhà nước.
- Tổ chức và quản lý bộ máy hành chính.
- Tham gia vào các dự luật, hỗ trợ Quốc hội trong các hoạt động lập pháp.
Đồng thời, Chính phủ còn có chức năng thống nhất quản lý, thực thi các nhiệm vụ về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của nhà nước. Từ đó, Chính phủ có thể đảm bảo hiệu lực của bộ máy nhà nước từ cấp trung ương đến cơ sở.
Với chức trách là cơ quan điều hành cao nhất, Chính phủ còn chỉ đạo tập trung, thống nhất các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cấp chính quyền địa phương. Đồng thời, Chính phủ có toàn quyền quyết định các vấn đề liên quan đến hoạt động quản lý nhà nước trên phạm vi toàn quốc, trừ những công việc của Quốc hội và UBTV Quốc hội.
Chính phủ bao gồm: Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng Chính phủ, các Bộ trưởng và thành viên khác. Theo quy định, Thủ tướng Chính phủ bắt buộc là đại biểu Quốc hội. Nhiệm kỳ của Chính phủ sẽ được xác định theo nhiệm kỳ của Quốc hội. Vì vậy, khi Quốc hội kết thúc nhiệm kỳ, Chính phủ vẫn sẽ hoạt động cho đến khi Quốc hội khoá mới thành lập Chính phủ mới.
Tino Group hy vọng qua bài viết trên, bạn đã giải đáp được thắc mắc: “Cơ quan nào là cơ quan hành chính nhà nước?” cũng như các vấn đề xoay quanh hệ thống các cơ quan này. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để đón đọc những bài viết hữu ích khác nhé!
Những câu hỏi thường gặp
Mục tiêu chính của cơ quan hành chính nhà nước là gì?
Mục tiêu của các cơ quan hành chính nhà nước là thực thi quyền hành pháp và đảm bảo hiệu lực quản lý của nhà nước trên mọi phương diện của đời sống xã hội.
Có bao nhiêu hệ thống cơ quan hành chính nhà nước?
Có 2 hệ thống cơ quan hành chính nhà nước, bao gồm:
– Hệ thống ở cấp Trung ương.
– Hệ thống ở cấp địa phương.
Cơ quan hành chính nhà nước có tiếng Anh là gì?
Tiếng Anh của cụm từ “Cơ quan hành chính nhà nước” là State Agencies.
Bộ máy nhà nước có hoạt động theo nguyên tắc không?
Tất nhiên là có! Tổ chức và các hoạt động của các cơ quan thuộc bộ máy nhà nước sẽ được thực thi tùy vào tính chất của nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, chúng đều tuân theo các nguyên tắc thống nhất.
Mọi thắc mắc và góp ý liên quan, xin vui lòng liên hệ ngay Tino Group để được tư vấn chi tiết hoặc Fanpage để cập nhật những thông tin mới nhất nhé!
Tinh gọn quy trình – chạm đỉnh doanh thu – Tino Group tự tin đồng hành cùng doanh nghiệp Việt trên hành trình chuyển đổi số!
CÔNG TY CỔ PHẦN TẬP ĐOÀN TINO
- Trụ sở chính: L17-11, Tầng 17, Tòa nhà Vincom Center, Số 72 Lê Thánh Tôn, Phường Bến Nghé, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh
- Tổng đài miễn phí: 1800 6734
- Email: info@tino.org
- Website: www.tino.org